معرفی و کاربست مفهوم برگشت‌پذیری فرسایش خاک در اولویت‌بندی زیرآبخیزهای حوزه آبخیز شازند

کد مقاله : 1014-SCWMWR (R1)

نویسندگان

مصطفی ذبیحی سیلابی *، سید حمید رضا صادقی، مهدی وفاخواه دانشگاه تربیت مدرس

چکیده مقاله

تغییرات اقلیمی حوزه‌های آبخیز در کنار استفاده بدون برنامه‌ریزی از کاربری اراضی، شهرسازی، جنگل‌زدایی و کشاورزی غیراصولی و بدون عملیات کنترلی، افزایش بی‌رویه فرسایش خاک را در پی داشته است. از همین‌رو ارزیابی فرسایش خاک و شناسایی زیرآبخیزهای اولویت‌دار در شرایط مختلف اقلیمی، محیطی و با لحاظ حدود آستانه فرسایشی خاک به‌منظور توسعه راهبرد‌های مدیریتی در مقیاس‌های مختلف زمانی و مکانی ضروری است. حال آن‌که در مطالعات صورت گرفته اولویت‌بندی حوزه‌های آبخیز متناسب با تغییرات محیطی و مفهوم برگشت‌پذیری فرسایش خاک تاکنون انجام نشده است. بنابراین در مطالعه حاضر ضمن معرفی رویکرد مدیریتی برگشت‌پذیری فرسایشی خاک، اولویت‌بندی زیرآبخیزهای حوزه آبخیز شازند با استفاده از رویکرد مذکور انجام و نتایج آن با استفاده از روش‌های معمول مقایسه شده است. براین اساس در ابتدا میزان فرسایش خاک کمینه، میانگین و بیشینه زیرآبخیزهای مطالعاتی با توجه به تغییرات پوشش‌گیاهی برآورد شد. در ادامه برگشت‌پذیری فرسایشی حوزه آبخیز با توجه به حدود آستانه فرسایشی حوزه آبخیز برآورد و زیرآبخیزهای مطالعاتی با استفاده از رویکرد مذکور اولویت‌بندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد براساس رویکرد برگشت‌پذیری خاک، زیرآبخیزهای 5 و 21 به‌ترتیب با مقدار برگشت‌پذیری فرسایشی خاک 02/0 و 16/0 به‌عنوان زیرآبخیزهای با اولویت بالا شناسایی شدند. از سوی دیگر نتایج نشان داد زیرآبخیز 2 علی‌رغم داشتن بالاترین میزان فرسایش خاک در اولویت 18 قرار گرفته است. رویکرد ارائه شده در پژوهش حاضر می‌تواند به‌عنوان یک رویه مدیریتی جدید، جامع و کارا به‌منظور تعیین زیرآبخیزهای اولویت‌دار با هدف تبیین شیوه‌های مدیریتی قابل‌اعتماد در دستور کار مدیران و برنامه‌ریزان بخش‌های مربوطه قرار بگیرد.

کلیدواژه ها

برگشت‌پذیری حوزه آبخیز، حد ایده‌آل فرسایش، حد تاب‌آور فرسایش، مدیریت جامع حوزه آبخیز

وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی